1.Những mối nguy hiểm
Hầu hết các công việc xây dựng đều có thể liên quan đến việc đào xúc như đào móng, rãnh thoát nừớc, công trình ngầm. Xúc đất hoặc đào rãnh là những công việc rất nguy hiểm cũng có thể bị tai nạn do một bờ rãnh nào đó không được gia cố sụt lở bất ngờ. Khi bị vùi lấp dưới hàng mét khối đất, bạn sẽ không thở được do áp lực đè lên ngực và ngoài những thương tích trên cơ thể, có thể bạn sẽ chết vì ngạt ngay cả khi khối đất có thể tương đối nhỏ (ít hơn 1 tấn).
Đào xúc là công việc di dời những khối hỗn hợp đất và đá, và thường có cả nước cho dù chỉ là pha trộn trong đất. Những com mưa to thưcmg là nguyên nhân gây ra lở đất. Khả năng lụt lội cũng là một hiểm hoạ cần tính đến. Ngoài ra còn xuất hiện sự nứt vỡ do áp suất được giải phóng khi di chuyển đất đá hoặc do nhiệt độ quá nóng vào mùa hè. Thành phần đất đá rất đa dạng, chẳng hạn cát sạch rất dễ rửa trôi, trong khi lớp đá nền lại đặc biệt rắn chắc. Tuy nhiên, không thể dựa vào bản thân lớp đất làm điểm tựa, vì vậy cần chú ý và có biện pháp gia cố đề phòng sụt lở mép rãnh khi đào những rãnh và hố có chiều sâu hơn l,2m.
2. Các nguyên nhân tai nạn
Những nguyên nhăn chủ yếu gây rơ tai nạn khi đào xúc là:
- Công nhân bị mắc kẹt và bị vùi lấp trong hố do sụt lở thành hố.
- Công nhân bị va đập và bị thương khi đào xúc do các vật liệu rơi xuống hố.
- Phương tiện ra vào không an toàn hoặc thiếu các phương tiện thoát hiểm trong trường hợp có lũ.
- Xe máy tiến sát quá miệng hố, đặc biệt là khi quay đầu làm sụt mép hố;
- Ngạt thở hoặc nhiễm độc do những khí nặng như khí thải của động cơ diezel hay động cơ xãng.
3. Những lưu ý vê an toàn để phồng chống sập hố, ngã xuống hố
Mép hố, rãnh bạt nên bạt bằng hoặc vát một góc an toàn thường là 45 độ, hoặc gia cố bằng ván, cột chống hay các phương tiện thích hợp để đảm bảo không sạt lở. Kiểu gia cố tuỳ thuộc vào kiểu hố, rãnh, tính chất nền và mạch nước ngầm.
Việc thiết kế rất quan trọng. Cần đảm bảo có đủ vật liệu để gia cố rãnh sẽ đào. Gia cô’ rãnh cần được làm ngay, không thể chần chừ, đào đến đâu gia cố đến đó. Như vậy cần cung cấp gỗ trong các công việc đào xúc, nhưng đối với hố sâu hơn l,2m thì cần phải cung cấp đủ các ván khung hoặc ván để gia cố thích hợp (Hình 6). Nếu nền nhão hoặc không ổn định thì ghép ván lại cho khít. Không nên làm việc khi rãnh không được gia cố.
Chỉ những công nhân lành nghề thực hiện dưới sự giám sát của đốc công mới được lắp đặt, tháo dỡ hay thay cột chống. Nên lắp đặt cột chống tại tất cả chỗ nào có thể, trước khi đào tới đáy hố và công việc này tốt nhất nên làm khi chiều sâu hố hoặc rãnh chưa tới l,2m. Sau đó tiếp tục đặt cột chống đến khi đào tới đáy. Cần ý thức rằng thực hiện đầy đủ quy trình này sẽ góp phần quan trọng trong việc cứu những công nhân bị đất lở vùi lấp.
Công nhân vẫn thường bị rơi xuống hố, vì vậy, lập các rào cản ở độ cao vừa phải (khoảng lm) sẽ ngăn ngừa loại tai nạn này (Hình 7). Các phương tiện gia cố rãnh thường cũng có thêm mục đích như vậy.
4. Kiểm tra
Việc kiểm tra cần do người có kiến thức làm, ít nhất là tnróc một ngày tại nơi sẽ tiến hành đào xúc. Sau đó mỗi tuần nên theo dõi nơi đó ít nhất một ỉần và người kiểm tra có trách nhiệm ỉập và lưu giữ biên bản.
5. Những công trình lân cận
Bất cứ chỗ nào có thể, công việc đào xúc cần tránh không nên quá sâu và quá gần làm ảnh hưởng tới nền móng của các công trình kế bên. Sử dụng các biện pháp phòng chống như cột chống,… để đề phòng sập lở khi thi công đào xúc (Hình 8).
6. Thành hố
Không nên lưu giữ hay di chuyển vật liệu và thiết bị gần miệng hố vì có thể gây nguy hiểm cho công nhân làm việc ở dưới do vật liệu rớt xuống, hoặc do tải nặng gần miệng hố gây sập các cột chống gia cố thành hố. Những đống đất, đá, phế liệu và nơi lưu giữ xe cơ giới nên để cách xa nơi đào xúc.
7. Xe cơ giới
Cần có đủ chỗ đậu và vật cản xe hợp lý, đề phòng xe cộ lao xuống hố khi đổ vật liệu hoặc gây nguy hiểm khi quay đầu (Hình 9). Khi đổ vật liệu các xe cơ giới cần chú ý khoảng cách an toàn so với hố để tránh tải trọng lớn có thể gây sập hố hoặc các vật gia cố.
8. Lối ra vào
Cần đảm bảo có đầy đù các phương tiện vào và thoát ra khỏi hố một cách an toàn như thang… Điều này đặc biệt quan trọng bởi khi làm việc dưới độ sâu có thể bất chợt gặp lũ hay những yếu tố nguy hiểm khác. Lối thoát hiểm là hết sức cần thiết.
9. Chiếu sáng
Bố trí đủ ánh sáng ở nơi thi công đào xúc, đặc biệt là nơi vào và ra, những chỗ hổng của rào chắn bảo vệ.
10. Các công trình ngầm
Trước khi đào, dù bằng tay hay máy xúc, cần lưu ý các công trình ngầm dưới đất. Khi xây dựng phải luôn nhớ rằng có thể có đường dây điện, cống thoát nước và đôi khi có đường ống hơi đốt ngầm sâu dưới đất. Những công trình này nhiều khi trông giống hệt nhau, bởi vậy cần tính đến khả năng xấu nhất: đụng phải cáp điện có thể gây chết người, bị thương nặng do điện giật hoặc chập điện gây bỏng nặng; vỡ đường ống hơi đốt gây cháy nổ; vỡ Ống nước hoặc cống ngầm gây úng ngập hoặc sập lở hố đào…
Những điểm cần nhớ
- Không làm việc cạnh mép rãnh ngay cả khi đã có gia cố.
- Hình thức bên ngoài dễ gây nhầm lẫn, vì vậy, cảm giác về độ nông của hố hoặc sự vững chắc của nền không phải là những thông số đủ để đánh giá sự an toàn.
- Các hố sâu trông có vẻ nguy hiểm, nhưng phần lớn tai nạn chết người lại xảy ra ở những rãnh sâu không tới 2,5m.
- Luôn đội mũ bảo hộ khi thi công đào.
11. Cáp điện ngầm
Hàng năm đều có công nhân bị bỏng nặng do khi đào đụng phải đường dây diện ngầm chưa ngắt điện. Trước khi tiến hành đào xúc hãy yêu cầu quan chức ngành điện, quan chức địa phương hoặc người chủ công trình xây dựng cho xem sơ đồ đường dây điện ngầm. Ngay cả khi đã có sơ đồ vẫn phải lưu ý có một số đường dây không được đánh dấu trong sơ đồ hoặc không nằm chính xác ở nơi nó được đánh dấu vì đường cáp điện ít khi thẳng.
Hãy quan sát các cột đèn tín hiệu gia thông, đèn đường, bốt điện xung quanh – Chúng thường được cáp điện qua cáp ngầm. Hãy sử dụng máy dò cáp ngầm nếu có. Cần lưu ý rằng, các cáp ngầm gần nhau sẽ không phát tín hiệu riêng rẽ trên máy. Một số kiểu cáp còn không dò được bằng máy định vị.
Khi phát hiện ra cáp điện ngầm hãy báo hiệu cho đốc công và công nhân bằng vạch phấn, sơn… và báo hiệu người có trách nhiệm giải quyết. Nếu nền đất quá mềm không thể dùng những phương pháp đó thì có thể dùng các cọc tiêu gỗ để đánh dấu (Hình 10). Tuyệt đối không dùng vật sắc nhọn để đánh dấu. Trong các trường hợp này nên dùng các dụng cụ cầm tay như xẻng, mai để đào lộ ra. Không nên dùng cuốc hay xà beng. Cần theo dõi kỹ dấu hiệu cáp trong quá trình đào bới – thiết bị điện được cấp điện không phải chỉ bằng nửa mét cáp.
12. Các công trình ngầm khác
Tương tự như xử lý cáp điện ngầm, hãy yêu cầu người có trách nhiệm cung cấp sơ đồ đường cấp nước ngầm, đường ống khí đốt, đường cáp điện thoại ngầm…, sau đó sử dụng các biện pháp giống như đối với đường điện ngầm.
Không sử dụng máy xúc cách ống dẫn hơi đốt dưới nửa mét. Nếu ngửi thấy mùi gas, cần đảm bảo không có vật phát lửa như thuốc lá, động cơ đang hoạt động ở gẫn đó. Tránh xa khu vực rò ri, yêu cầu mọi người tản ra và thông báo với ngưòi có trách nhiệm. Không để máy móc, thiết bị nặng lên trên hoặc ở gần đường ống vì ống dẫn có thể vỡ.
Tất cả đường ống hoặc dây cáp phải được gia cố trước khi bắt đầu tiến hành đào xúc. Không được sử dụng chúng để gia cổ thiết bị cũng như làm phương tiên để vào và ra khỏi nơi đào xúc. Đảm bảo sau khi lấp rãnh có đưòng ống khí đốt thì đường ống đã được chèn chặt ở phía dưới để đề phòng ống võng có thể nứt hoặc vỡ.
Thảo luận:
- Nêu một số biện pháp an toàn cẩn phải làm trước khi công nhân bắt đầu xuống lòng hố hoặc rãnh.
- Những điều kiện nào có thể gây ảnh hưởng đến thành hố hoặc rãnh?
- Tại sao có nhiều tai nạn chết người khi thi công đào xúc?
- Nêu những nguy hiểm mà bạn có thể gặp khi làm việc dưới hố sâu?
- Nếu thành rãnh bị sập lở vùi lấp công nhăn làm việc bên dưới, bạn sẽ cố hành dộng gì?
- Cần chú ý những gi để tránh nguy hiểm do công trình ngầm gây ra?
Những điểm cần nhớ
- Đào bằng tay phải rất cẩn thận vì đường cáp có thể nằm ngay dưói mặt đất.
- Dùng xẻng hoặc mai chứ không nên dùng cuốc hay xà beng và không nên bập dụng cụ xuống đất.
- Nếu thấy đường cáp nằm trong nền bê tông, không nên phá vỡ mà nên tham khảo ý kiến chuyên gia.
- Nếu cáp bị hư hại, cho dù rất nhẹ, cũng cần giữ thật sạch.
- Không cởi trần khi làm việc. Mặc áo bảo hộ sẽ ngăn chặn một số trường hợp bỏng do tia lửa điện.